Mediatyzacja i jej cechy
Media są produktami kulturowymi służącymi społecznej komunikacji. W zaawansowanych technologiczne społeczeństwach XXI w. media zajmują prawie wszystkie dziedziny życia. Dzięki mediom człowiek poznaje świat i kształtuje wiedzę o nim, zaś wszelkie treści wytwarzane przez niego mogą być rozpowszechniane lub/i archiwizowane w celu przekazania innym, tym samym przekraczając granice czasowe oraz przestrzenne. Media jako pośrednicy pomiędzy rzeczywistością społeczną a odbiorcami oferują im dostęp m.in. do wiadomości, informacji czy wydarzeń. Przepuszczając je przez własny filtr (instytucjonalny, ideologiczny, itp.), czynią zapośredniczoną medialnie rzeczywistość zmediatyzowaną, niebędącą realnym odbiciem rzeczywistości społecznej, lecz kształtującą jej obraz i wpływają na podejmowane przez ludzi działania społeczne.
Definicja 1: Mediatyzacja
Mediatyzacja pozwala lepiej zrozumieć współzależności pomiędzy przeobrażeniami z jednej strony mediów i komunikacji oraz z drugiej strony kultury i społeczeństwa. Pokazuje, w jaki sposób zmiany społeczno-kulturowe są wplecione w specyficzne przemiany technicznych środków komunikowania, stanowi „proces pogłębiania się współzależności opartej na technologii” [1]. Ma ona charakter zarówno zmiany „ilościowej”, wpływającej na rodzaje mediów, czas i miejsce korzystania czy zakres użycia, jak i „jakościowej” (konsekwencje ich pojawienia się oraz wpływ na praktyki społeczne).
Prześledzenie na przestrzeni rozwoju stuleci sposobów komunikacji pozwala uchwycić istotę mediatyzacji, w wyniku czego można wyróżnić cztery jej fale: mechanizację, elektryfikację, cyfryzację i danetyzację. Przyniosły one wraz z pojawiającymi się w danym okresie medialnymi wynalazkami technicznymi fundamentalną zmianę jakościową w świecie społecznym [2] Tabela 1. Dwie ostatnie fale (cyfryzacja i danetyzacja) składają się na głęboką mediatyzację (deep mediatization) (zob. Głęboka mediatyzacja ), ponieważ o wiele bardziej niż w poprzednich okresach media cyfrowe stanowią nieodłączny element procesów społecznych i przemian.
| Mechanizacja | za sprawą wynalezienia w XV w. w Europie druku i prasy drukarskiej środowisko mediów stało się całkowicie mechaniczne, nie trzeba było przepisywać ręcznie książek, co pozwoliło m.in. na publikowanie treści, które wcześniej uznawane były za kontrowersyjne lub sprzeczne z nauką Kościoła; w kolejnych wiekach nastąpił również rozwój m.in. prasy (w tym ogłoszeniowej i kobiecej) oraz poczty; dzięki wynalezieniu prasy drukarskiej środowisko mediów stało się bardziej złożone i zróżnicowane; mechanizacja przyczyniła się również do rozprzestrzeniania się idei wspólnot narodowych, ale z drugiej strony umacniała kolonializm |
| Elektryfikacja | oznacza przekształcenie środków komunikowania w technologie i infrastrukturę oparte na przesyłaniu energii elektrycznej; w przeciwieństwie do mechanizacji nie była ona związana z jednym konkretnym wynalazkiem technicznym, ale z różnymi wynalazkami; dzięki elektryfikacji różne media mogły tworzyć ze sobą sieci, co było pierwszym krokiem w kierunku ich późniejszego wpływania na siebie; elektryfikacja umożliwiła jednoczesną transmisję treści medialnych w przestrzeni (radio, kino, telewizja), pojawianie się nowych organizacji medialnych, doświadczanie poczucia wspólnoty przez odbiorców, bezpośrednią komunikację między ludźmi (telegraf, telefon), a także umacnianie się komunikacyjnych wspólnot tanslokalnych |
| Cyfryzacja | związana z pojawieniem się komputerów, internetu oraz telefonów komórkowych, których działanie opiera się na oprogramowaniu i algorytmach; cyfryzacja spowodowała zmiany w komunikacji pomiędzy profesjonalnymi producentami treści a ich konsumentami, pojawienie się nowych praktyk medialnych oraz uniezależnienie się użytkowników od nadawców |
| Danetyzacja | związana z procesem gromadzenia, przetwarzania i analizy dowolnych danych cyfrowych, polega na przedstawieniu określonego zjawiska w skwantyfikowanej (liczbowej) formie, które może być następnie przeanalizowane; stanowi konsekwencję wdrażania na rynku innowacji technologicznych i nowych usług, np. chmura obliczeniowa, jest uzależniona od infrastruktury technologicznej; Umożliwia większą identyfikowalność potrzeb, treści, zainteresowań, cech, a także personalizację treści (produktów, reklam, informacji itp.) – ich dobór na podstawie wcześniej predefiniowanych kategorii lub rzeczywistych zachowań użytkownika |
Źródło: Big Think, The Birth of Datafication, 10.04.2013 (dostęp 20.09.2020). Dostępne w YouTube: https://youtu.be/FUj9Ug5kGHM
Definicja 2: Remediacja
W związku z tym, że mediatyzacja jest procesem oddziałującym na rzeczywistość społeczną, możemy wyróżnić kilka jej typów ze względu na wpływ mediów na różne instytucje społeczne, np. politykę, edukację, rodzinę, religię czy życie codzienne. Konsekwencją mediatyzacji życia publicznego jest m.in. przenikanie się sfery prywatnej i publicznej, obniżenie się poziomu dyskursu publicznego, upowszechnienie tabloidyzacji, a także pojawienie się nowych aktorów społecznych – celebrytów, influenserów, youtuberów, którzy narzucają nowe reguły zachowania i postępowania dotychczasowym liderom opinii (ekspertom, naukowcom, dziennikarzom) [3]. Choć właściwie od początku istnienia media masowe wywierały ogromny wpływ na sposób uprawiania polityki i wykorzystywane były jako narzędzie zdobywania lub umacniania politycznej władzy (co Christopher Lasch nazwał w książce „Kultura narcyzmu” „polityką spektaklu”), obecnie praktycznie polityka nie istnieje bez mediów. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że media informują obywateli o działaniach podejmowanych przez przedstawicieli władzy, którzy zwrotnie mogą wywierać na nią nacisk, ale także dlatego, że sukces polityczny w dużej mierze zależy od współpracy z mediami i działań podejmowanych w ramach marketingu politycznego. Coraz bardziej jednak logika mediów wypiera logikę polityczną.
Zadanie 1:
Treść zadania:
Scharakteryzuj wybraną falę mediatyzacji wyróżnioną przez N. Couldry’ego i A. Heppa pod kątem zmiany jakościowej, jaka nastąpiła wraz z pojawieniem się określonych medialnych wynalazków technicznych.Zadanie 2:
Treść zadania:
Czym różni się mediatyzacja od remediacji?Zadanie 3:
Treść zadania:
Jaki widzisz związek pomiędzy mediatyzacją polityki a populizmem rozumianym jako działania polityczne podejmowane, by zaspokoić oczekiwania zwykłych obywateli? Podaj dwa przykłady takich działań.Materiały dodatkowe
- Dobek-Ostrowska, B.: Mediatyzacja polityki w tygodnikach opinii w Polsce – między polityzacją a komercjalizacją. Zeszyty Prasoznawcze 2018, T. 61, Nr 2 (234), s. 224-246. Dostępne w: http://dx.doi.org/10.4467/22996362PZ.18.016.9111.
- Stachowska, E.: Mediatyzacja religii w Polsce. Wybrane aspekty w kontekście koncepcji S. Hjarvarda. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne/Academic Journal of Sociology 2019, 21(4). Dostępne w: https://czasopisma.uksw.edu.pl/index.php/ucs/article/view/3339.
- Michalczyk, S.: Pojęcie mediatyzacji w nauce o komunikowaniu. [W:] Kolczyński, M., Mazur, M., Michalczyk, S. (Red.), Mediatyzacja kampanii politycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009. Dostępne w: http://hdl.handle.net/20.500.12128/3953.
- Ptaszek, G.: Edukacja medialna 3.0. Krytyczne rozumienie mediów masowych w dobie Big Data i algorytmizacji, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2019. Dostępne w: https://depot.ceon.pl/handle/123456789/18358.
Bibliografia
1. Couldry, N., Hepp, A.: The mediated construction of reality: society, culture, mediatization, Polity, Cambridge, Malden 2017.2. Couldry, N., Hepp, A.: The mediated construction of reality: society, culture, mediatization, Polity, Cambridge, Malden 2017, s. 38-70.
3. Molęda-Zdziech, M.: Czas celebrytów. Mediatyzacja życia publicznego, Difin, Warszawa 2013.