Sole
Sole są to związki chemiczne które powstają w reakcji pomiędzy kwasem i zasadą. Kationy z zasady zastępują kationy wodoru w kwasie. Wyróżnia się:
- sole obojętne
- hydroksosole - sole zasadowe (dawne nazwy: hydroksysole)
- wodorosole - sole kwasowe (dawne nazwy: sole kwaśne)
Ogólny wzór soli obojętnej można przedstawić następująco:
Gdzie:
\( \ce{M} \) – metal, lub grupa amonowa \( NH_4^+ \)
\( \ce{R} \) – reszta kwasowa,
\( \ce{n,m} \) – współczynniki stechiometryczne
Wodorosole, zwane solami kwaśnymi, pochodzą od kwasów wielowodorowych. Podczas reakcji syntezy tylko część atomów wodoru jest zastępowana przez metal lub jon amonowy. Można je przedstawić ogólnym wzorem:
Gdzie:
\( \ce{M} \) – metal, lub grupa amonowa \( \ce{NH_4^+} \)
\( \ce{R} \) – reszta kwasowa,
\( \ce{n,m, k} \) – współczynniki stechiometryczne
Hydroksosole, zwane solami zasadowymi, powstają z wodorotlenków wielohydroksylowych (wielokwasowych). Hydroksosole można przedstawić ogólnym wzorem:
Gdzie:
\( \ce{M} \) – metal, lub grupa amonowa \( \ce{NH_4^+} \)
\( \ce{R} \) – reszta kwasowa,
\( \ce{n,m, k} \) – współczynniki stechiometryczne
Nazewnictwo soli
Nazwy soli prostych tworzy się z dwóch członów. Pierwszy określa resztę kwasową, drugi nazwę metalu. Jeżeli metal może tworzyć sole na różnych stopniach utlenienia, w nawiasie za metalem podaje się jego wartościowość. Sól pochodząca od kwasu beztlenowego ma końcówkę -ek, natomiast sól pochodząca od kwasu tlenowego -an.
Nazwy wodorosoli tworzy się tak jak soli obojętnych, z tym, że do pierwszego wyrazu dodaje się przedrostek wodoro-.
Nazwy hydroksosoli tworzy się dodając przedrostek hydrokso- przed nazwą metalu. Poniżej podano nazwy niektórych popularnych soli. Nazwy kwasów i odpowiadające im nazwy soli przedstawiono w .
| wzór kwasu | nazwa kwasu | reszta kwasowa | nazwa soli |
| \( \ce{HF} \) | kwas fluorowodorowy | \( \ce{F^-} \) | fluorek |
| \( \ce{HCl} \) | kwas chlorowodorowy | \( \ce{Cl^-} \) | chlorek |
| \( \ce{HBr} \) | kwas bromowodorowy | \( \ce{Br^-} \) | bromek |
| \( \ce{HI} \) | kwas jodowodorowy | \( \ce{I^-} \) | jodek |
| \( \ce{HCN} \) | kwas cyjanowodorowy | \( \ce{CN^-} \) | cyjanek |
| \( \ce{H_2S} \) | kwas siarkowodorowy | \( \ce{S^{2-}, HS^-} \) | siarczek, wodorosiarczek |
| \( \ce{H_2CO_3} \) | kwas węglowy | \( \ce{CO_3^{2-}} \), \( \ce{HCO_3^-} \) | węglan, wodorowęglan |
| \( \ce{HNO_2} \) | kwas azotowy(III) | \( \ce{NO_2^ -} \) | azotan(III) |
| \( \ce{HNO_3} \) | kwas azotowy(V) | \( \ce{NO_3^-} \) | azotan(V) |
| \( \ce{H_3PO_4} \) | kwas ortofosforowy(V) | \( \ce{PO_4^{3-}} \), \( \ce{HPO_4^{2-}} \), \( \ce{H_2PO_4^-} \) | ortofosforan(V), wodoroortofosforan(V), dwuwodoroortofosforan(V) |
| \( \ce{HPO_3} \) | kwas metafosforowy(V) | \( \ce{PO_3^-} \) | metafosforan(V) |
| \( \ce{H_3PO_3} \) | kwas fosforowy(III) | \( \ce{PO_3^{3-}} \), \( \ce{HPO_3^{2-}} \), \( \ce{H_2PO_3^-} \) | fosforan(III), wodorofosforan(III), |
| \( \ce{H_2SO_3} \) | kwas siarkowy(IV) | \( \ce{SO_3^{2-}} \), \( \ce{HSO_3^-} \) | siarczan(IV), wodorosiarczan(IV) |
| \( \ce{H_2SO_4} \) | kwas siarkowy(VI) | \( \ce{SO_4^{2-}} \), \( \ce{HSO_4^-} \) | siarczan(VI) wodorosiarczan(VI) |
| \( \ce{HClO} \) | kwas chlorowy(I) | \( \ce{ClO^-} \) | chloran(I) |
| \( \ce{HClO_2} \) | kwas chlorowy(III) | \( \ce{ClO_2^-} \) | chloran(III) |
| \( \ce{HClO_3} \) | kwas chlorowy(V) | \( \ce{ClO_3^-} \) | chloran(V) |
| \( \ce{HClO_4} \) | kwas chlorowy(VII) | \( \ce{ClO_4^-} \) | chloran(VII) |
| \( \ce{HBrO_3} \) | kwas bromowy(V) | \( \ce{BrO_3^-} \) | bromian(V) |
| \( \ce{HJO_4} \) | kwas jodowy(VII) | \( \ce{JO_4^-} \) | jodan(VII) |
\( \ce{CaCO_3} \) - węglan wapnia
\( \ce{Ba(NO_3)_2} \) - azotan(V) baru
\( \ce{CaS} \) – siarczek wapnia
\( \ce{FeSO_3} \) - siarczan(IV) żelaza(II)
\( \ce{FeSO_4} \) - siarczan(VI) żelaza(II)
\( \ce{Fe_2(SO_4)_3} \) - siarczan(VI) żelaza (III)
\( \ce{Fe_2(SO_3)_3} \) - siarczan(IV) żelaza(III)
\( \ce{Na_3PO_4} \) - ortofosforan(V) sodu
\( \ce{KBr} \) – bromek potasu
\( \ce{Al(OH)_2Cl} \) - chlorek dwuhydroksoglinu
\( \ce{(MgOH)_2CO_3} \) - węglan hydroksomagnezu
\( \ce{Mg(HCO_3)_2} \) - wodorowęglan magnezu
\( \ce{Ca(HCO_3)_2} \) - wodorowęglan wapnia
\( \ce{KH_2PO_4} \) - dwuwodoroortofosforan(V) potasu
\( \ce{NaHSO_3} \) - wodorosiarczan(IV) sodu
Metody otrzymywania soli
Wszystkich metod otrzymywania soli jest 16. Zostały zebrane w oraz . Nie wszystkie sole da się otrzymać wszystkimi zebranymi w tabeli sposobami. Najpopularniejsze z tych metod to:
1. reakcja neutralizacji (zobojętniania), reakcja pomiędzy wodorotlenkiem i kwasem, np.:
2. reakcja kwasu z metalem, np.:
3. reakcja tlenku zasadowego z kwasem, np.
4. reakcja wodorotlenku z tlenkiem kwasowym, np.
5. reakcja tlenku zasadowego z tlenkiem kwasowym, np.
6. reakcja metalu z niemetalem, np.
7. reakcja metalu aktywnego z solą metalu szlachetniejszego
| niemetal | tlenek niemetalu | ||
| metal | \( \ce{2Na + Cl_2 = 2NaCl} \) | \( \ce{2Na + 2CO_2 = Na_2CO_3 +CO} \) | |
| tlenek metalu | \( \ce{Na_2O + Cl_2 = NaCl + NaClO} \) | \( \ce{Na_2O + CO_2 = Na_2CO_3} \) | |
| wodorotlenek | \( \ce{2NaOH + Cl_2 = NaCl + NaClO+H_2O} \) | \( \ce{Ca(OH)_2 + CO_2 = CaCO_3 + H_2O} \) | |
| sól | \( \ce{2KBr + Cl_2 = 2KCl + Br_2} \) | \( \ce{3Na_2CO_3 + P_2O_5 = 2Na_3PO_4+3CO_2} \) | |
| kwas | sól | ||
| metal | \( \ce{Zn + HCl = ZnCl_2 + H_2} \) | \( \ce{Fe + CuSO_4 = FeSO_4 + Cu} \) | |
| tlenek metalu | \( \ce{CaO + 2HNO_3 = Ca(NO_3)_2 + H_2O} \) | \( \ce{Na_2O + NH_4Cl = 2NaCl +2H_2O} \) | |
| wodorotlenek | \( \ce{NaOH + HCl = NaCl + H_2O} \) | \( \ce{Ca(OH)_2 + 2NH_4Cl = CaCl_2 + 2NH_3*H_2O} \) | |
| sól | \( \ce{CaCl_2 + H_2CO_3 = CaCO_3 + 2HCl} \) | \( \ce{AgNO_3 + NaCl = NaNO_3 + AgCl} \) | |
Otrzymaj kilkoma sposobami \( \ce{CaSO_4} \)
1.reakcja pomiędzy wodorotlenkiem a kwasem
2.reakcja kwasu z metalem
3.reakcja tlenku zasadowego z kwasem
4.reakcja wodorotlenku z tlenkiem kwasowym
5.reakcja tlenku zasadowego z tlenkiem kwasowym
6.reakcja metalu aktywnego z solą metalu szlachetnego