Media masowe jako instytucje realizujące określone funkcje w społeczeństwie (zob. Funkcje mediów ) z jednej strony koncentrują się na przekazywaniu informacji ważnych nie tylko z perspektywy odbiorcy, ale również celu, który nadawca chciał osiągnąć. Z drugiej jednak strony wielość różnych wydarzeń, jakie pojawiają się na całym świecie każdego dnia i ograniczone możliwości mediów informacyjnych w tym zakresie powodują, że nie wszystkie one mogą być w centrum uwagi mediów. W efekcie czego organizacje medialne dokonują swoistego filtrowania informacji przekazywanych odbiorcom, na podstawie określonych kryteriów i dopuszczania tylko wybranych informacji do obiegu – proces ten nazwano gatekepeengiem. Z czasem zyskał on status teorii naukowej, w ramach której badacze poszukiwali odpowiedzi na temat czynników wpływających na filtrowanie informacji, a także weryfikowali ich wpływ na odbiorcę.

Rodzaje gatekeepingu
Filtrowanie informacji jest nieodłącznie związane z całym procesem tworzenia przekazu medialnego i stanowi jeden z jego elementów. Dokonuje się go na kilku poziomach: jednostkowym, organizacyjnym, ideologicznym, zewnętrznym. Zgodnie z ideą gatekeepingu to jednostki (dziennikarze, użytkownicy) lub organizacje (wydawcy, producenci, właściciele mediów, platformy mediów społecznościowych, agregatorzy treści, wyszukiwarki) pełnią rolę strażników, pozwalających przedostać się informacji dalej. Nierzadko decyduje o tym także określone ideologiczne nastawienie organizacji medialnej i jej związki z władzą, a także grupy nacisku. Na poziomie jednostkowym w klasycznym ujęciu rolę gatekeepera pełnił dziennikarz lub reporter, który decydował o tym, jakie wydarzenie jest warte opisania lub którą informację należy przekazać odbiorcom. Z kolei na poziomie organizacyjnym to wydawca lub producent (a czasem także właściciel) podejmował decyzję o dopuszczeniu do publikacji materiałów przygotowanych przez dziennikarza lub reportera. Pomimo akceptacji informacji na poziomie pierwszym i drugim może ona zostać zablokowana na poziomie trzecim – wówczas mamy do czynienia z cenzurą (zob. Cenzura ).

Wraz z rozwojem internetu oraz znaczącą aktywnością użytkowników w sieci i wzrostem tworzonych przez nich treści każda jednostka mająca dostęp do informacji lub będąca świadkiem wydarzenia może stać się gatekeeperem. Takie podejście przyczyniło się do wyróżnienia nowego rodzaju gatekeepingu nazywanego gatekeepingiem publiczności (audience gatekeeping) [1]. Pojawienie się mediów społecznościowych jako nowych pośredników informacji zmieniło całkowicie proces filtrowania i selekcji treści. W nowym ekosystemie mediów „międzyludzkie łańcuchy organizacji mediów społecznościowych i ich uczestników, na przykład, łączą się z łańcuchami medialnymi w zupełnie nowy sposób – przenosząc informacje z jednego do drugiego łańcucha, nakładając się na media i integrując z nowym dziennikarstwem, w którym reporterzy i urzędnicy mają mniejszą kontrolę nad przepływem informacji niż w XX wieku” [2]. Choć w ten sposób maleje rola organizacji medialnych jako gatekeeperów, pojawiają się dodatkowo dwa inne rodzaje gatekeepingu: gatekeeping technologiczny oraz moderacja treści.

Gatekeeping technologiczny związany jest z infrastrukturą technologiczną, która została zaprojektowana albo w celu selekcji i doboru informacji w sposób automatyczny (na podstawie przeszłych aktywności użytkownika), albo została predefiniowana przez niego (tzw. dostosowanie do własnych potrzeb). Przykładem takiego gatekeepingu jest m.in. działanie wyszukiwarek internetowych, agregatorów newsów czy platform mediów społecznościowych.

Drugi rodzaj nowego gatekeepingu związanego z mediami społecznościowymi to moderacja treści. Według Tarletona Gillespie: „Platformy muszą, w takiej czy innej formie, moderować treści: zarówno po to, aby chronić pojedynczego użytkownika przed innymi lub jedną grupę przed jej antagonistami, jak i po to, aby usunąć obraźliwe, podłe lub nielegalne treści – a także zaprezentować swoją najlepszą twarz nowym użytkownikom, reklamodawcom i ich partnerom, a także ogółowi społeczeństwa” [3]. Moderacja treści na platformach społecznościowych może odbywać się przy użyciu zaawansowanych algorytmów lub ręcznie przez osoby przeszkolone do tego celu (pracujące w krajach trzeciego świata, takich jak Etiopia, Mjanma (Birma), czy Sri Lanka). Najczęściej służy do wykrywania takich treści, które naruszają regulamin użytkownika lub normy społeczne, takie jak: przemoc i agresja, pornografia czy mowa nienawiści lub są treściami fałszywymi. Przykładowo w 2009 roku, kiedy Facebook miał miesięcznie 120 milionów aktywnych użytkowników, zatrudniano jedynie 12 moderatorów treści. Z kolei w 2018 roku przy 2,3 miliarda miesięcznych aktywnych użytkowników zatrudniano już 15 000 moderatorów (https://www.statista.com/chart/17302/facebook-content-moderator/). Zarówno automatyczna, jak i ręczna moderacja treści budzą szereg kontrowersji, ponieważ obarczone są błędem subiektywizmu i nazywane są nową cenzurą (temu poświęcony jest film dokumentalny „Czyściciele internetu” z 2018 roku w reż. Hansa Blocka oraz Moritza Riesewiecka).

Źródło: Against Gravity, "Czyściciele internetu" – zwiastun, 12.09.2018 (dostęp 03.12.2020). Dostępne w YouTube: https://youtu.be/BT1V7OPrIhc

Czynniki wpływające na selekcję informacji
Zdaniem Denisa McQuaila [4] w tradycyjnych mediach zachodnich wpływ na dopuszczenie informacji do obiegu mają trzy czynniki: ludzie, lokalizacja oraz czas. Jeśli chodzi o ludzi, to im bardziej jest znana dana osoba, tym większe szanse, że dane wydarzenie z nią związane zostanie opublikowane. Wydarzenia dotyczące ludzi sławnych, polityków lub celebrytów aktualnie popularnych w mediach zyskują większą uwagę wydawców mediów. W tym przypadku jednak nie tyle chodzi o relacje z wydarzeń z udziałem tych osób, ile o ich wypowiedzi na temat różnych wydarzeń. Drugim czynnikiem, który wpływa na dopuszczenie informacji do publikacji jest lokalizacja wydarzenia i odległość od miejsca skupienia władzy. Im wydarzenie bliżej miejsca skupienia władzy, np. stolicy kraju, tym istnieją większe szanse, że media się nim zainteresują. Nie dotyczy to jednak wydarzeń o dużym zasięgu rozgrywających się na peryferiach lub tragicznych w skutkach. Trzecim czynnikiem mającym wpływ na publikację informacji o wydarzeniu jest czas, dotyczy to zwłaszcza wydarzeń nierutynowych i nieoczekiwanych, takich jak: wypadki, skandale czy przypadki.

Materiały dodatkowe

1. Barrett, P. M.: Who Moderate the Social Media Giants? A Call to End Outsourcing, NYU STERN. Center for Business and Human Rights, New York 2020 (dostęp 10.09.2020). Dostępne w: https://issuu.com/nyusterncenterforbusinessandhumanri/docs/nyu_content_moderation_report_final_version?fr=sZWZmZjI1NjI1Ng