Na lądzie podstawowym elementem na dywergentnych granicach płyt litosferycznych (zob. Założenia teorii tektoniki płyt ) jest dolina ryftowa. Jest to obniżony, ułożony linearnie obszar pomiędzy wyżynami lub pasmami górskimi, który powstaje w wyniku ekstensyjnego rozerwania kontynentalnej płyty litosfery (zob. Geneza ryftu ), [1], [2].

Przykład 1: Wielki ryft afrykański

Przykładem systemu dolin ryftowych jest wielki ryft afrykański [3], [4], [5], w polskiej nomenklaturze geograficznej nazywany Wielkimi Rowami Afrykańskimi [6]. Rozszerzony system ryftów obejmuje obszar w Afryce i przyległej części Azji od Mozambiku po Liban. Częściej wielkim ryftem afrykańskim określa się system rowów tektonicznych rozciągający się od Mozambiku po Etiopię. Rozdziela on Afrykę na 2 elementy tektoniczne, płytę nubijską i płytę somalijską [7]. Możliwe, że w przyszłości Afryka rozdzieli się na dwie odrębne płyty litosfery. Wielki ryft afrykański obejmuje dwie strefy ryftowe, zachodnią i wschodnią ( Rys. 1 ). W obniżeniu ryftu zachodniego znajdują się głębokie jeziora, między innymi Niasa i Tanganika. Ryft wschodni rozciąga się od Rzeki Zambezi po Morze Czerwone. Dolina ryftowa jest szeroka, z wyraźnie podniesionymi ramionami ( Rys. 2 ).

Rysunek 1: Wielki ryft afrykański.

Wielki ryft afrykański, Kenia. A: fot. Roma Neus, Rift Valley. Viewpoint. Kenya 2013. - panoramio (1).jpg, licencja CC BY 3.0 , źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rift_Valley._Viewpoint._Kenya_2013._-_panoramio_(1).jpg|Wikimedia Commons]; B: fot. Ndunguwanjoroge, Rift Valley escapment.jpg, licencja CC BY-SA 4.0, źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rift_Valley_escapment.jpg|Wikimedia Commons].

Rysunek 2: Wielki ryft afrykański, Kenia. A: fot. Roma Neus, Rift Valley. Viewpoint. Kenya 2013. - panoramio (1).jpg, licencja CC BY 3.0 , źródło: Wikimedia Commons

; B: fot. Ndunguwanjoroge, Rift Valley escapment.jpg, licencja CC BY-SA 4.0, źródło: Wikimedia Commons

W oceanach, granice dywergentne wyznaczają grzbiety śródoceaniczne oceanów Atlantyckiego, Indyjskiego i Spokojnego (zob. Architektura i procesy strefy rozrostu oceanicznego ). Granica dywergentna znajduje się również w centralnej części Morza Czerwonego i Zatoki Adeńskiej ( Rys. 3 ), [8].

Granice dywergentne w oceanach. Kolorem czerwonym zaznaczono grzbiety śródoceaniczne oceanów Atlantyckiego, Indyjskiego i Spokojnego.

Rysunek 3: Granice dywergentne w oceanach. Kolorem czerwonym zaznaczono grzbiety śródoceaniczne oceanów Atlantyckiego, Indyjskiego i Spokojnego.

Bibliografia

1. K. Burke: Evolution of Continental Rift Systems in the Light of Plate Tectonics. In: I. B. Ramberg, E. R. Neumann (Eds.), Tectonics and Geophysics of Continental Rifts, Springer, Dordrecht 1978.
2. R. Dadlez, W. Jaroszewski: Tektonika, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
3. J. Chorowicz: The east African rift system, Journal of African Earth Sciences 2005, Vol. 43, iss. 1-3, pp. 379-410, dostęp:23.09.2021
4. G. Woldegabriel, J. L. Aronson, R. C. Walter: Geology, geochronology, and rift basin development in the central sector of the Main Ethiopia Rift, Geological Society of America Bulletin 1990, Vol. 102, iss. 4, pp. 439-458.
5. C. J. Ebinger, A. L. Deino, A. L. Tesha, T. Becker, U. Ring: Tectonic controls on rift basin morphology: evolution of the Northern Malawi (Nyasa) Rift, Journal of Geophysical Research: Solid Earth 1993, Vol. 9, iss. B10, pp. 17821-17836, dostęp:23,09.2021
6. J. Makowski: Geografia fizyczna świata, PWN, Warszawa 2018.
7. D. P. McKenzie, D. Davies, P. Molnar: Plate tectonics of the Red Sea and east Africa, Nature 1970, Vol. 226(5242), pp. 243-248.
8. L. M. Gahagan, C. R. Scotese, J.-Y. Royer, D. T. Sandwell, J. K. Winn, R. L. Tomlins, M. I. Ross, J. S. Newman, R. D. Müller, C. L. Mayes, L. A. Lawver, C. E. Heubeck: Tectonic fabric map of the ocean basins from satellite altimetry data, Tectonophysics 1988, Vol. 155, Iss. 1-4, pp. 1-6, 11-26, dostęp:23.09.2021

Link

Temat:
Opis:
Typ:

Email: