Jakość przeobrażeń w dynamometamorfizmie jest zależna od wartości stresu. Zaangażowanie stresu jest wprost proporcjonalne do rozdrobnienia protolitu oraz ilości neogenicznych profiroblastów (zob. Czynniki metamorfizmu ). Skały dynamometamorfizmu reprezentowane są przez szereg odmian powstałych przy wzrastających wartościach ciśnienia. Są to kakiryty i brekcje tektoniczne, kataklazyty oraz mylonity i ultramylonity.
Kakiryty są efektem słabo zaawansowanego metamorfizmu dyslokacyjnego i należą do skał o najniższym stopniu przeobrażenia. Występują w strefach zewnętrznych osłony metamorficznej, pomiędzy niezmienionymi skałami otoczenia a brekcją tektoniczną. Kakiryt to skała protolitu poprzecinana siecią spękań, w której wyodrębnione klasty nie uległy przemieszczeniu [1], [2]. Brekcje tektoniczne ( Rys. 1A), zwane druzgotem tektonicznym lub salcesonem skalnym, to pokruszony na ziarna protolit [1], który został wtórnie spojony materiałem najdrobniejszym, powstałym przez zmiażdżenie części skały wyjściowej. Klasty brekcji są ostrokrawędziste, mają zróżnicowaną frakcję i bezładne rozmieszczenie. Poszczególne ziarna mogą być przemieszczone względem siebie [2].
Kataklazyty ( Rys. 1B) to skały silnie rozdrobnionego protolitu [3], w którym występują residualne ziarna skalne, zwane porfiroklastami. Pomiędzy nimi może występować niewielka ilość miazgi mylonitycznej, czyli zgniecionego i roztartego protolitu [1], [2]. Porfiroklasty zwykle są niewielkie, choć ich frakcja może być zróżnicowana, zwykle są dostrzegalne makroskopowo. Większość kataklazytów ma tektury bezładne, tekstury kierunkowe są rzadkie [4].
Mylonit ( Rys. 1C) to roztarta skała protolityczna (nazwa skały pochodzi od słowa mleć), w której pod wpływem ciśnienia kierunkowego rozpoczęły się procesy blastezy. W obrębie miazgi mylonitycznej, obok bardzo drobnych, niedostrzegalnych makroskopowo drobnych porfiroklastów w ilości \( 10-50\% \), występują również porfiroblasty. Mylonity zwykle wykazują strukturę kierunkową [1]. Skały o wyraźnych profiroblastach nazywane są blastomylonitami, niektóre odmiany są zaliczane do gnejsów oczkowych [4].
Ultramylonity to skały zaawansowanego metamorfizmu dyslokacyjnego, w których zaznacza się najsilniejsze rozdrobnienie i ilość drobnych porfiroklastów nie przekracza \( 10\% \). W ultramylonitach wyraźnie zaznaczają się struktury kierunkowe [2].
Forma występowania
Skały dynamometamorfizmu występują lokalnie, w obrębie oraz obustronnie wzdłuż stref przemieszczeń litosferycznych (np. wzdłuż uskoków, nasunięć łusek, płaszczowin), tworząc osłonę (aureolę) metamorficzną ( Rys. 2 ). Składa się ona z zespołu skał, w którym wraz z odległością od strefy tektonicznej maleje stopnień zaawansowania zmian metamorficznych.
- blasty, w tym porfiroblasty, będące neogenicznymi składnikami krystalicznymi, powstałymi w blastezie,
- klasty, w tym dostrzegalne makroskopowo porfiroklasty, będące zdefragmentowanym protolitem,
- miazga mylonityczna, czyli silnie rozdrobniony, roztarty protolit.
Bibliografia
1. A. Manecki, M. Muszyński: Przewodnik do petrografii, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków 2008.2. K. Kozłowski, J. Żaba, F. Fediuk: Petrologia skał metamorficznych, Uniwersytet Śląski, Katowice 1986.
3. A. Bolewski, W. Parachoniak: Petrografia, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1974.
4. J. Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów, Videograf II, Katowice 1993.