Tekstury w skałach metamorficznych charakteryzują rozmieszczenie składników w skale.
Przy braku uporządkowania blastów wyróżniane są tekstury bezładne (bezkierunkowe) ( Rys. 1 ). Tworzą się one w skałach metamorfizowanych przy istotnym wpływie ciśnienia statycznego, zwykle w warunkach głębokiego pogrążenia litosferycznego (zob. Czynniki metamorfizmu ).
Konfiguracja geometryczna blastów w skale metamorficznej jest podstawą wyróżnienia grupy tekstur kierunkowych (uporządkowanych) ( Rys. 2 ). Jest ona efektem przebudowy wewnętrznej protolitu pod wpływem stresu (ciśnienia kierunkowego). Rozkład blastów jest zwykle uporządkowaniem równoległym względem jednego określonego kierunku, prostopadłego do kierunku działania stresu.
W obrębie tekstur kierunkowych wyróżniane są:
- tekstury linijne, tzw. lineacja, w której blasty o pokrojach wydłużonych (słupowych, listewkowych) ułożone są równolegle względem swoich dłuższych osi,
- tekstury płaskorównoległe (planarne), w których występuje zgodna orientacja indywidualnych lub zgrupowanych składników względem płaszczyzny, do tej kategorii zaliczana jest foliacja i laminacja.
Laminacja charakteryzuje teksturę, gdzie w układzie równoległym występują, wzajemnie przekładające się, cienkie warstewki o zróżnicowanym składzie mineralnym ( Rys. 2A, B, C), [1], [2]. Foliację charakteryzuje równoległe rozmieszczenie blastów o pokrojach płaskich (płytkowych, blaszkowych, łuseczkowych) ( Rys. 2D, E), (zob. Pokrój minerałów i forma skupień ), [1]. Foliacja ma różne stopnie wyrazistości. Gdy jest ona dobrze wykształcona, skała metamorficzna uzyskuje charakterystyczną oddzielność, która uwidacznia się przez pękanie skały pod wpływem nacisku mechanicznego wzdłuż równoległych powierzchni teksturalnych. Wówczas wyróżniana jest tekstura łupkowa ( Rys. 2E), [3], [4].
Szczególną odmianą laminacji jest tekstura gnejsowa ( Rys. 3 ), [5], w której laminy skaleniowo-kwarcowe przekładane są laminami z dominacją łyszczyków i amfiboli [3]. Ze względu na dużą różnorodność wykształcenia, jest ona dzielona na: tekstury równe i nierówne. Do tekstur równych należą:
- tekstura słojowa, o wyraźnie wyodrębnionych, płaskich, równoległych i podobnej grubości laminach mineralnych,
- tekstura prętowa i ołówkowa, gdzie wyraźnie wyodrębnione koncentracje minerałów występują w formie prostych, o podobnej grubości i równolegle rozmieszczonych wąskich listewek lub prętów,
- tekstura smużysta, gdy koncentracje mineralne występują w formie rozmytych, nieostrych i obocznie wyklinowujących się, równoległych lamin.
Do tekstur gnejsowych nierównych należą:
- tekstura falista, gdy laminy mineralne są powyginane sinusoidalnie; w strefach przegubowych może dochodzić do wzrostu grubości lamin,
- tekstura soczewkowa, gdy grubość lamin jasnych zmienia się obocznie i wyodrębniają się wydłużone centra mineralne w formie soczewek, które obleczone są laminami innych minerałów, o przebiegu dostosowanym do powierzchni soczewek (ciągłość pomiędzy soczewkami zostaje zachowana lub zostaje przerwana),
- tekstura oczkowa, gdy w skale występują izolowane, czyli bez łączności laminarnej, centra mineralne nazywane oczkami; mogą je tworzyć zespoły blastów lub pojedyncze porfiroblasty.
Jeśli w skałach metamorficznych zachowały się pierwotne cechy teksturalne protolitów wówczas, podobnie jak w przypadku struktur, wyróżniane są tekstury reliktowe. Najczęściej występują pozostałości po laminacjach ze skał osadowych lub strukturach fluidalnych skał magmowych.
Bibliografia
1. A. Manecki, M. Muszyński: Przewodnik do petrografii, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków 2008.2. P. Roniewicz (Red.): Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej, Polska Agencja Ekologiczna S.A., Warszawa 1999.
3. J. Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów, Videograf II, Katowice 1993.
4. A. Bolewski, W. Parachoniak: Petrografia, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1974.
5. K. Kozłowski, J. Żaba, F. Fediuk: Petrologia skał metamorficznych, Uniwersytet Śląski, Katowice 1986.