Przedmiotem badań geologicznych są skały. Są to produkty procesów geologicznych, które stanowią budulec Ziemi i innych ciał skalistych Wszechświata.
Środowiska, w których tworzą się skały są bardzo zróżnicowane. Skały powstają w:
- warunkach powierzchniowych Ziemi lądowych i wodnych, we wszystkich strefach klimatycznych oraz na różnych wysokościach bezwzględnych,
- we wnętrzu Ziemi, na różnych głębokościach i w różnych warunkach fizykochemicznych.
Skały powstają przez:
- krystalizację form mineralnych z fluidów lub stopów glinokrzemianowych,
- w wyniku przebudowy istniejących skał pod wpływem czynników zewnętrznych i wewnętrznych,
- przez nagromadzenie ziaren minerałów na skorupie ziemskiej [1], [2].
Skały tworzą indywidualne ciała o różnej objętości oraz formie przestrzennej. Do skał zalicza się utwory zwięzłe (lite) oraz luźne, wyłączając gleby. Skały są masywne, gdy zajmowana przez nie przestrzeń jest całkowicie wypełniona przez składniki lub porowate, gdy pomiędzy ich składnikami występują wolne przestrzenie. Zmiany wtórne, które zachodzą po procesie generacji skał, doprowadzają do modyfikacji ich cech, w tym transformacji składu chemicznego oraz zmian wewnętrznej budowy.
Ze względu na genezę skały dzielone są na trzy główne grupy [3], [4], [5]:
- skały magmowe, które powstają przez skrzepnięcie stopu glino-krzemianowego: magmy w warunkach wewnętrznej litosfery lub lawy na powierzchni skorupy ziemskiej,
- skały osadowe, które powstają w procesie sedymentacji, przez nagromadzenie na powierzchni Ziemi cząstek mineralnych i organicznych w formie kryształów oraz ziaren,
- skały metamorficzne, które powstają przez zmianę składu chemicznego lub/i struktury wewnętrznej skał wcześniejszych generacji pod wpływem podwyższonych ciśnień i temperatur oraz przy udziale roztworów/fluidów o różnym składzie chemicznym ( Rys. 1 ).
Spektrum zmienności procesów generatywnych i środowiskowych powoduje, że skały cechuje bardzo duża zmienność, zarówno pod względem chemicznym, jak i budowy wewnętrznej. Aktualnie wyróżnia się około 3000 rodzajów skał. Pomimo tak dużej rozmaitości, tylko około \( 3-5\% \) z nich jest powszechnym składnikiem litosfery.
Działem nauk o Ziemi, który zajmuje się genezą, opisem, klasyfikacją oraz charakterystyką skał jest petrologia [3].
Bibliografia
1. A. Bolewski, J. Kubisz, A. Manecki, W. Żabiński: Mineralogia ogólna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1990.2. A. Bolewski, W. Parachoniak: Petrografia, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1974.
3. A. Manecki, M. Muszyński: Przewodnik do petrografii, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków 2008.
4. J. Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów, Videograf II, Katowice 1993.
5. P. Roniewicz (Red.): Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej, Polska Agencja Ekologiczna S.A., Warszawa 1999.