Powstanie ryftu jest zapoczątkowane termicznym wznoszeniem się materii płaszcza Ziemi (zob. Płaszcz Ziemi ) pod kontynentem [1], [2], [3], które powoduje podnoszenie skorupy kontynentalnej, jej osłabienie i pękanie w centrum podniesienia. W kolejnym etapie tworzy się system normalnych uskoków, a w wyniku rozciągania tej strefy powstaje rów tektoniczny, czyli ryft kontynentalny. Oś tego ryftu, do której rozpoczyna się napływ law bazaltowych, ulega obniżeniu i znajduje się poniżej ramion ryftu ( Rys. 1 ).
Wulkanizm często występuje na ramionach ryftu. Obecnie na obrzeżach wielkiego ryftu afrykańskiego występują liczne wulkany (zob. Rozmieszczenie wulkanów ), do których zalicza się najwyższy szczyt Afryki - Kilimandżaro (5895 m n.p.m.) ( Rys. 2 ), [4].
Jeżeli inicjacja ryftu związana jest z pióropuszem płaszcza (zob. Pióropusze płaszcza i plamy gorąca ), mogą utworzyć się rozległe wylewy bazaltowe (zob. Skały obojętne ). Wylewy tego rodzaju, związane z wielkim ryftem afrykańskim (zob. Granice dywergentne ), tworzą góry i wyżyny Etiopii [5], między innymi góry Semien.
Efektem rozwoju ryftu jest również trójzłącze Afar [6], w którym spotykają się 3 płyty tektoniczne: afrykańska (nubijska), arabska i somalijska. Od trójzłącza odchodzą 3 ramiona: Morze Czerwone, wielki ryft afrykański i Zatoka Adeńska ( Rys. 3 ).
Ryft może przekształcić się w młody ocean, a następnie w ocean dojrzały. Przez pęknięcie skorupy kontynentalnej w centrum ryftu przedostaje się magma, tworząc nową skorupę oceaniczną (zob. Architektura i procesy strefy rozrostu oceanicznego ). Ocean rozrasta się, a w czasie jego rozwoju powstają pasy charakteryzujące się normalną i odwróconą anomalią magnetyczną ( Rys. 4 ), (zob. Przesłanki i dowody aktualne teorii tektoniki płyt ), [7].
Jeżeli ryft przestaje być aktywny, zamienia się w aulakogen [8], [7]. Uskoki w obrębie aulakogenu zostają przykryte nowymi osadami.
Bibliografia
1. I. B. Ramberg, E. R. Neumann (Eds.): Tectonics and Geophysics of Continental Rifts, Springer, Dordrecht 1978.2. L. Czechowski: Tektonika płyt i konwekcja w płaszczu Ziemi, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
3. R. Dadlez, W. Jaroszewski: Tektonika, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
4. J. Żaba: Wulkan Kilimandżaro – geoturystyczna atrakcja Afryki, Geoturystyka 2005, Vol. 2, Iss. 1, pp. 3-12.
5. P. A. Mohr, B. Zanettin: The Ethiopian flood basalt province. In: J.D. Macdougall (Ed.), Continental flood basalts, Springer, Dordrecht 1988.
6. P. A. Mohr: The Afar Triple Junction and sea‐floor spreading, Tectonophysics 1988, Vol. 746, pp. 173-198.
7. P. Kearey, F. J. Vine: Global Tectonics, Blackwell Science, Oxford, London, Edinburgh, Boston, Melbourne 1990.
8. P. A. Allen, J. R. Allen: Basin Analysis. Principles & Applications, Blackwell Science, Oxford 1990.
9. J. Golonka: Phanerozoic Paleoenvironment and Paleolithofacies Maps. Mesozoic (Mapy paleośrodowiska i paleolitofacje fanerozoiku. Mezozoik), Geologia 2007, Vol. 33, iss. 2, pp. 211-264.
10. P. C. Richards, N. G. T. Fannin: Geology of the North Falkland basin, Journal of Petroleum Geology 1997, Vol. 20, iss. 2, pp. 165-183.