Akrecja skorupy kontynentalnej następuje w wyniku:
- tworzenia się pryzmy akrecyjnej,
- nasunięcia utworów morskich na płyty kontynentalne,
- przyrostu na granicach pasywnych,
- podklejania magmowego od spodu płyt litosfery i wylewów bazaltowych kontynentalnych.
Pryzma akrecyjna tworzy się z materiału narastającego w strefie subdukcji (zob. Architektura strefy subdukcji ), [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7] na zbieżnej granicy płyt litosfery. W skład tego materiału wchodzą:
- bazalty z gór podmorskich znajdujących się pierwotnie na płycie subdkującej,
- osady pelagiczne i hemipelagiczne,
- osady rowu oceanicznego, a więc turbidyty, które mogą pochodzić z oceanicznego łuku wulkanicznego, kontynentalnego łuku wulkanicznego i orogenu typu andyjskiego, jak również spływy grawitacyjne (olistostromy),
- osady basenów niesionych (ang. piggy-back), czyli małych basenów znajdujących się w zagłębieniu na powierzchni pryzmy akrecyjnej,
- fragmenty skorupy oceanicznej lub wysokociśnieniowe skały metamorficzne wypchnięte z głębszej strefy subdukcji.
Nasunięcie utworów morskich na płyty kontynentalne ma miejsce w orogenach kolizyjnych (zob. Orogeny kolizyjne ), [8], [9]. Przykładem jest nasunięcie morskich utworów Karpat Zewnętrznych dla płytę północnoeuropejską ( Rys. 2 ).
Przyrost na granicach pasywnych ( Rys. 3 ), [2], [10], [11]. Przyrost ten ma miejsce na krawędziach oceanów Atlantyckiego, Arktycznego i Indyjskiego. Może przekraczać 10 km w przypadku delt i stożków podmorskich dużych rzek ( Rys. 4 ), [12], [13].
Podklejanie magmowe od spodu płyt litosfery [4], [14], [15] ma miejsce wówczas, gdy wznoszące się magmy obojętne i zasadowe ( Rys. 5 ) są uwięzione w skorupie. Magmy te stygnąc powodują pogrubienie skorupy (zob. Środowiska powstania skał magmowych ). Może to być związane z:
- aktywną subdukcją ( Rys. 6A),
- magmatyzmem postorogenicznym ( Rys. 6B i C),
- magmatyzmem anorogenicznym.
Bibliografia
1. M. Meschede: Accretionary Wedge. In: J. Harff, M. Meschede, S. Petersen, J. Thiede (Eds.), Encyclopedia of Marine Geosciences, Springer, Dordrecht 2015.2. P. A. Allen, J. R. Allen: Basin Analysis. Principles & Applications, Blackwell Science, Oxford 1990.
3. W. Jaroszewski, L. Marks, A. Radomski: Słownik geologii dynamicznej, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1985.
4. R. Dadlez, W. Jaroszewski: Tektonika, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.
5. W. R. Dickinson: Compositions of sandstones in Circum-Pacific subduction complexes and fore-arc basins, American Association of Petroleum Geologists Bulletin 1982, Vol. 66, iss. 2, pp. 121-137.
6. R. J. Stern: A Subduction Primer for Instructors of Introductory Geology Courses and Authors of Introductory Geology Textbooks, Journal of Geoscience Education 1998, Vol. 46, iss. 3, pp. 221-228.
7. R. J. Stern: Subduction zones, Reviews of Geophysics 2002, Vol. 40, iss. 4, pp. 1-40.
8. M. Książkiewicz: Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1972.
9. J. Golonka, F. Picha: The Carpathians and their foreland : geology and hydrocarbon resources, American Association of Petroleum Geologists, Tulsa 2006.
10. I. Davison: Geology and tectonics of the South Atlantic Brazilian salt basins, Geological Society, London, Special Publications 2007, Vol. 272, iss. 1, pp. 345-359.
11. S. E. Beglinger, H. Doust, S. Cloetingh: Relating petroleum system and play development to basin evolution: West African South Atlantic basins, Marine and Petroleum Geology 2012, Vol. 30, iss. 1, pp. 1-25.
12. G. Shanmugam: Submarine fans: A critical retrospective (1950-2015), Journal of Palaeogeography 2016, Vol. 5, iss. 2, pp. 110-184.
13. J. R. Curray, F. J. Emmel, D. G. Moore: The Bengal Fan: morphology, geometry, stratigraphy, history and processes, Marine and Petroleum Geology 2002, Vol. 19, iss. 10, pp. 1191-1223.
14. K. G. Cox: Continental Magmatic Underplating, Philosophical Transactions of the Royal Society A 1993, Vol. 342 (1663), pp. 155-166.
15. R. E. Ernst, K. L. Buchan, I. H. Campbell: Frontiers in Large Igneous Province research, Lithos 2005, Vol. 79, pp. 271-297.