Geologia. Ziemia i procesy endogeniczne
Budowa wewnętrzna Ziemi
Skały i minerały
Tektonika płyt litosferycznych
Orogeneza i epejrogeneza
Trzęsienia Ziemi
Plutonizm
Wulkanizm
Skały magmowe i piroklastyczne
Metamorfizm
Skały metamorficzne
Skutki trzęsień ziemi
Bezpośrednie skutki trzęsień ziemi ( Rys. 1 ) dotykające ludzi to [1], [2], [3], [4]:
- ofiary ludzkie,
- zniszczenie domów,
- uszkodzenia budynków,
- inne zniszczenia i uszkodzenia (obejmują m.in. rurociągi, drogi, autostrady, linie kolejowe, zbiorniki, porty).
Rysunek 1: Zniszczenia w śródmieściu Port au Prince (Haiti po trzęsieniu ziemi w 2010 roku). Fot. UN Photo/Logan Abassi, Downtown Port au Prince after earthquake.jpg, licencja CC BY 2.0, źródło: Wikimedia Commons
.
.
Skutki wtórne dotykające ludzi to:
- zniszczenia spowodowane powodziami, tsunami, pożarami,
- głód,
- choroby.
Trzęsienia ziemi również powodują zmiany geomorfologiczne i zmiany w zbiornikach wodnych; zmiany te obejmują:
- obniżania, wyniesienia i przechylanie terenów,
- uskoki – są one zarówno przyczyną, jak i skutkiem trzęsień ziemi (zob. Geneza trzęsień ziemi ),
- pęknięcia i szczeliny bez przemieszczania,
- ruchy masowe – osiadanie, osuwiska, spływy i obrywy ( Rys. 2 ),
Rysunek 2: Osuwisko uruchomione przez trzęsienie ziemi w Fukuoka w 2005 roku (Japonia). Fot. Lc055a, Fukuoka Earthquake 20050605 Shikanoshima.jpg, licencja CC BY-SA 3.0, źródło: Wikimedia Commons.
.
- upłynnianie gruntu ( Rys. 3 ) i zmiany reżimu wód gruntowych,
Rysunek 3: Budynek przewrócony na skutek upłynnienia gruntu, na którym był posadowiony. Trzęsienie ziemi w Niigata w 1964 roku (Japonia). Fot. Sam1353, Sediment Liquefaction.png, licencja CC BY-SA 4.0, źródło: Wikimedia Commons.
.
- tsunami, czyli gigantyczne fale wzbudzone na dnie oceanu najczęściej przez trzęsienie ziemi lub erupcję wulkanu; gdy fala ta dochodzi do brzegu, spiętrza się, osiągając wysokość kilkudziesięciu metrów, następnie spada na brzeg (zob. Trzęsienia ziemi w zapisie geologicznym ), powodując ogromne zniszczenia ( Rys. 4 ), [5],
Rysunek 4: Zniszczenia spowodowane przez tsunami na lotnisku w Sendai po trzęsieniu ziemi w 2011 roku (Japonia). Fot. MLIT, Sendai Airport after the tsunami.jpg, licencja CC BY 3.0 IGO, źródło: Wikimedia Commons.
.
- sejsze, czyli fale powstające w zamkniętym akwenie, takim jak jezioro; poziom wody w jednej części akwenu obniża się, a w innej podnosi się i woda wkracza na ląd, powodując zniszczenia ( Rys. 5 ), [6].
Rysunek 5: Zniszczenia spowodowane przez seiszę na Jeziorze Hebgen po trzęsieniu ziemi w 1959 roku (Montana, USA). Fot. U.S. Geological Survey, Montana 1959, M7.3 Earthquake (24374620885).jpg, licencja PD, źródło: Wikimedia Commons.
.
Bibliografia
1. D. R. Coen: The Earthquake Observers: Disaster Science From Lisbon to Richter, University of Chicago Press, Chicago 2012.2. M. Książkiewicz: Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1972.
3. W. Mizerski: Geologia dynamiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
4. Z. Mortimer: Zarys fizyki Ziemi, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków 2004.
5. E. Bryant: Tsunami. The underrated hazard, Springer, Dordrecht 2008.
6. B. W. Wilson: Seiches, Advances in Hydroscience 2008, Vol. 8, pp. 1-94.