Podczas przemian w metamorfizmie szokowym (uderzeniowym) dochodzi do rozdrobnienia i przetopienia części protolitu (zob. Rodzaje metamorfizmu ). W wyniku tych procesów powstają brekcje impaktowe i suewity.
Brekcja impaktowa (zderzeniowa) ( Rys. 1 ) to skała występująca w strefie obrzeżenia aureoli impaktowej. Składa się z ostrokrawędzistych, bezładnie rozmieszczonych klastów protolitu. Jest on spojony mocno rozdrobnionym i roztartym materiałem drobnoziarnistym, który może zawierać niewielką ilość szkliwa impaktytowego [1]. Cechuje je tekstura bezładna. Brekcja impaktowa stanowi ogniwo przejściowe pomiędzy suewitami, a skałami protolitu z wykształconym systemem ciosu stożkowego ( Rys. 3 ).
Suewity ( Rys. 2 ) to skały, składające się z rozmieszczonych bezładnie, ostrokrawędzistych lub nieco zaoblonych, w wyniku obtopienia, klastów protolitu. Są one spojone rozdrobnionym materiałem skalnym oraz szkliwem impaktowym, powstałym z przetopienia skał protolitu [2]. Ogólnie cechuje je tekstura bezładna. Części skały, które uległy istotnemu upłynnieniu, mogą przybierać tekstury kierunkowe [3]. Suewity są szczególną odmianą brekcji.
Forma występowania
Skały metamorfizmu szokowego występują lokalnie, w podłożu oraz bezpośrednim otoczeniu krateru impaktowego (aureola impaktowa) ( Rys. 3 ). Wraz z odległością od krateru maleje stopień zaawansowania zmian metamorficznych.
; B: fot. Marek Łodziński. Wykorzystano za zgodą autora.
Szczególną odmianą impaktytów są szkliwa, tzw. tektyty ( Rys. 5 ), [2], [3]. Powstają ze skał protolitu lub protolitu i impaktora, które zostały upłynnione podczas upadku meteorytu, wyrzucone do atmosfery, gdzie w trakcie transportu uległy skrzepnięciu. Mają one różne formy: kuliste, elipsoidalne, kroplowate lub nieregularne. Ich wielkość waha się od kilku milimetrów do kilkunastu centymetrów. Najczęściej jednak nie przekraczają 2 cm długości i 0,5 cm grubości. Ich barwa jest różnorodna i charakterystyczna dla danego spadku (a więc i podłoża). Przykładowo, mołdawity to tektyty zielone powstałe w wyniku spadku komety(?) w Bawarii, indochinity to czarne tektyty, a tzw. szkło pustyni libijskiej to tektyty przeźroczyste lub zabarwione na kremowo. Tektyty znajdowane są w otoczeniu kraterów meteorytowych, w odległości od kilku kilometrów do ponad 100 km od miejsca impaktu.
Bibliografia
1. A. Manecki, M. Muszyński: Przewodnik do petrografii, AGH Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków 2008.2. K. Kozłowski, J. Żaba, F. Fediuk: Petrologia skał metamorficznych, Uniwersytet Śląski, Katowice 1986.
3. J. Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów, Videograf II, Katowice 1993.