Geologia. Ziemia i procesy endogeniczne
Budowa wewnętrzna Ziemi
Skały i minerały
Tektonika płyt litosferycznych
Orogeneza i epejrogeneza
Trzęsienia Ziemi
Plutonizm
Wulkanizm
Skały magmowe i piroklastyczne
Metamorfizm
Skały metamorficzne
Rozmieszczenie wulkanów
Rozmieszczenie wulkanów wykazuje ścisły związek z wielkimi elementami geotektonicznymi Ziemi ( Rys. 1 ), ( Rys. 2 ), [1], [2].
Rysunek 1: Rozmieszczenie wulkanów na świecie.
Wyróżniamy trzy główne obszary:
- Wulkany związane ze strefami subdukcji. Zdecydowanie najwięcej takich wulkanów położonych jest w pasie dookoła Oceanu Spokojnego, w tzw. pierścieniu ognia. Wulkany te wyrzucają głównie lawy andezytowe lub dacytowe, wyjątkowo bazaltowe.
- Wulkany związane ze strefami akrecji, położone na grzbiecie śródoceanicznym. Wyrzucają one niemal wyłącznie lawy bazaltowe, rzadziej trachitowe.
- Wulkany związane z plamami gorąca wyrzucają lawy bazaltowe (Hawaje, Galapagos).
- Wulkany kontynentalne związane z wielkimi uskokami (m.in. Afryka Wschodnia, Kamerun).
Rysunek 2: Związek wulkanizmu ze strukturami geotektonicznymi Ziemi.
W Polsce aktualnie nie ma czynnych i drzemiących wulkanów, ale w przeszłości (paleozoik, kenozoik) wulkanizm był ważnym procesem geologicznym kształtującym morfologię i budowę terenu. Świadczą o tym liczne wygasłe stożki wulkaniczne oraz wystąpienia skał wulkanicznych: bazaltów, melafirów, porfirów, andezytów, diabazów i in. Najwięcej przejawów paleozoicznej aktywności wulkanicznej znajduje się na Dolnym Śląsku (Wielisław, Czarny Bór, Tłumaczów), mniej w okolicach Krakowa (Regulice, Miękinia, Zalas, Niedźwiedzia Góra). Wulkanizm mioceński (andezytowy) znany jest z Pienin (góry Wżar i Jarmuta). Najlepiej zachował się kenozoiczny wulkanizm Dolnego Śląska (Góry Kaczawskie, okolice Jawora i Lubania Śląskiego, Ostrzyca, Złotoryja, Wilcza Góra, Góra Św. Anny).
Bibliografia
1. M. Graniczny, W. Mizerski: Katastrofy przyrodnicze, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.2. S. Marshak: Earth: Portrait of a Planet, WW Norton & Company, New York, London 2008.